Samen werken aan de landbouw van morgen

De zaal luisterde aandachtig naar het betoog van André Hoogendijk. In een klein uur blikte Hoogendijk terug op de ontwikkelingen die de Nederlandse landbouw heeft doorgemaakt en hoe de sector kan inspelen op de uitdagingen die ze heeft. Hoogendijk verzorgde dit jaar de Life Lezing bij Aeres Hogeschool Dronten. Hij is directeur BO akkerbouw, voorzitter van het Centrum voor Innovatief Vakmanschap (CIV), columnist, staat in de Food 100 (een van de 100 impactmakers in agrifood 2022) en in AgriFood top 50. Hij studeerde eerst geschiedenis in Leiden en daarna veehouderij in Deventer.

De agrarische sector is al eeuwen een mannenbolwerk, concludeerde Hoogendijk. Nederland heeft het laagste percentage vrouwelijke boeren in Europa. Vrouwen zijn creatief en intelligent. Ze leveren een belangrijke bijdrage aan de productiviteit. "Er zijn gelukkig al veel vrouwen actief in de agrarische sector, maar dat aantal mag hoger. Geen boer zoekt vrouw, maar boer ís vrouw!", vindt Hoogendijk. De grootste landbouwrevolutie is volgens Hoogendijk begonnen door vrouwen die duizenden jaren geleden boer werden. "We benutten hierdoor de intelligentie, creativiteit en kracht van de helft van onze kinderen, de helft van onze studenten en de helft van onze burgers niet voldoende in de agrarische sector. Geef de dochters dezelfde kansen als de zonen."

Nederland is een handelsland en kiest daarom al eeuwenlang voor open grenzen. Frankrijk kiest juist voor protectionisme. De keerzijde van open grenzen is dat Nederland heel weinig beschermde streekproducten heeft. Volgens Hoogendijk liggen er regionaal grote kansen en zeker niet alleen met producten in de korte keten. Hij zou graag zien dat de sector dit uitbouwt, niet alleen met oude rassen maar vooral ook met innovatieve en verrassende nieuwe producten.

Er wordt al tijden gewerkt aan plannen voor de landbouw, maar een onderliggende visie ontbreekt vindt Hoogendijk. Oud-landbouwminister Mansholt stond naast de boeren en streed voor een goede positie voor de blijvers. Zijn latere opvolger Braks handelde naar bevind van zaken. Inmiddels lopen we al jaren achter de feiten aan. "De nieuwe richting voor de Nederlandse landbouw is al lang bekend. We leven in een verstedelijkte delta waar we veel functies op weinig grond combineren. We willen graag gezond voedsel eten en in een prettige omgeving leven. Deze vraag speelt niet alleen hier, maar over de hele wereld. Maar nergens ter wereld is zo’n sterk agrarisch cluster als in Nederland", vertelt Hoogendijk.

Zijn advies aan de toehoorders in de zaal: "Als je in een familiebedrijf de vorige generatie opvolgt, dan is er één les die je je moet inprenten: onderneem alsof je de eerste generatie bent. Niet op de winkel passen en niet iets doen enkel omdat je ouders het zo deden. Kijk wat je in je handen hebt en begin opnieuw! We hebben als Nederland goud in handen met onze boeren, onze ketenpartijen, ons onderwijs, ons onderzoek en onze overheden."

De agrarische sector is een sector van insiders. Scholen, banken, adviseurs, verenigingen, kennisinstellingen en overheden zijn volledig gericht op mensen binnen de landbouw. Outsiders worden buiten de deur gehouden. Bedrijfsopvolgers worden in een te kleine groep gezocht. We moeten aan de slag met het verlagen van drempels voor outsiders, vindt Hoogendijk. Daarbij is grond een belangrijk onderwerp. Ooit gingen we van gemeenschappelijke gronden naar privébezit van grond. De laatste jaren ontstaan er nieuwe initiatieven om gezamenlijk grond voor boeren aan te kopen zoals Aardpeer en Land van Ons. Steeds meer bedrijven gaan samenwerken waarbij de eigenaar van de grond niet altijd meer de actieve boer is. Eigenaarschap en bedrijfsvoering raken vaker ontkoppeld. We kennen daarbij ook een variant dankzij de Koninklijke Maatschap de Wilhelminapolder met maten uit de grote stad (Rotterdam). Hier liggen volgens Hoogendijk kansen voor de agrarische sector. "Door bijvoorbeeld stoppende boeren hun grond te laten inbrengen in een grondcoöperatie. Ze krijgen dan aandelen terug voor hun grond en profiteren van de waardestijging en jaarlijkse inkomsten. Het is ook denkbaar om mensen uit de stad te laten investeren in boerenbedrijven."

Hoogendijk heeft nog wel een advies voor de zaal: "We kunnen niet alles beïnvloeden wat er gebeurt met de landbouw en het landbouwbeleid. We kunnen wel inspiratie halen uit het verleden en uit initiatieven in het heden. Laten we samen werken aan de landbouw van morgen!"

Alumni Stefan Bokdam en Evert Hofman reflecteerden vervolgens door middel van een aantal vragen op de lezing van Hoogendijk. Zo vroegen zij zich af welke rol er voor het bedrijfsleven ligt om te bouwen aan vertrouwen om de transitie mogelijk te maken en hoe zorgen we ervoor dat de consumptie van biologische producten groeit. Hoogendijk: "Kringlooplandbouw kan alleen in een kringloopmaatschappij. Dit leerde ik ooit van een akkerbouwer waar ik op bezoek was. Ga het gesprek met elkaar. Stel, iemand meldt zich bij jou en zegt ik heb landschapspijn. Wat heb jij als burger ervoor over om er samen voor te zorgen dat het beter gaat met de natuur. We krijgen de natuur van 50-100 jaar geleden niet meer terug. We moeten ons allemaal aanpassen: de boer, de natuur en ook de burger. Start in je eigen regio met het leggen van verbindingen." Hoogendijk gelooft dat alle Nederlandse boeren als het moet volgend jaar biologisch kunnen telen. De kennis is er, maar het ontbreekt aan de marktkant. "De overheid moet meer als marktmeester optreden. Leg bijvoorbeeld een CO2 taks op producten. Breng de werkelijke kosten terug in de prijs. Het zou heel fijn zijn als we dit in Europees verband kunnen afspreken."