Professioneel Framen

Samen op zoek naar goed werk: professioneel framen van de opgave

Onderzoeker: Tom van Oeffelt
Looptijd: 1 september 2017 - 31 augustus 2020

Over het onderzoek

Een onderzoeksproject naar teamleren in het MBO, mogelijk gemaakt door een subsidie van het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO).

Aanleiding

Elke professional wil goed werk leveren. Goed als in het goed doen, het goede doen en op zo’n manier dat het iedereen energie geeft1. Goed werk is steeds vaker werk van teams, ook in de MBO praktijk. Je moet snel en lichtvoetig kunnen handelen; dit terwijl de opgaven zich slechts langzaam laten vangen (ze zijn vaak nog emergent) en het werk vraagt om samenspel van disciplines2. Teams staan hierbij steeds centraler, maar teams worden ook vloeibaarder: de grenzen tussen teams zijn niet altijd meer even duidelijk en professionals zitten in diverse teams3. Teambuilding, om die teams te ondersteunen, wordt steeds minder ingezet. Het is te tijdrovend en heeft een te beperkte link met goed werk4. Waar steeds meer behoefte aan is, is het snel, kortcyclisch en dicht bij de opgave leren van een team.

Sleutel in teamleren

We noemen dat proces opgavegericht teamleren. In grote lijnen start een team daarin bij (1) het vastpakken van de opgave zodat iedereen goed weet wat die is en hoe je ‘erin’ zit. Een volgende slag is (2) het formuleren van (en elkaar herkennen in) een uitdagende ambitie en visie. Daarna (3) bepaal je wat de collectieve norm is, wat je samen goed werk vindt. De beelden van goed werk rondom de opgave vormen samen een professioneel frame5. Het proces om daartoe te komen noemen we framen. Zo leggen we een bodem om te leren in de eigen praktijk; werken aan de opgave en daar (door ervaringsleren) steeds beter in worden6. Het leren van de praktijk draait daarbij om een wisselwerking (dmv reflectie) tussen norm en ervaring. Hebben we eenmaal een frame, dan gaat het erom (4) dit frame te laten ‘werken’ in de praktijk. Daarvoor blijf je als teamleden in gesprek over ervaringen en hoe deze het handelen of het frame beïnvloeden: het frame krijgt zo steeds meer inkleuring. Dit proces van spiegelen van het frame aan de dagelijkse praktijk noemen we reframen7. Het proces van framen en reframen is in onze ogen dan ook de sleutel in teamleren.

Het project

Met ons project willen we kennis opdoen over het werken aan professionele frames èn willen we de praktijken waar we onderzoek doen ook meteen een stap verder helpen. Onze centrale vraag daarbij is: Op welke wijze kunnen teams in het mbo leren een professioneel frame te vormen zodat dit leidt tot een grotere effectiviteit van het team en wat zijn daarbij de randvoorwaarden?

1Gardner, H., Csikszentmihalyi, M., & Damon, W. (2001). Good Work. When Excellence and Ethics Meet. New York: Basic Books.
2Vgl: Bennett, N., & Lemoine, G. J. (2014). What VUCA Really Means for You. Harvard Business Review, 92(1/2), 27. Retrieved from https://hbr.org/2014/01/what-vuca-really-means-for-you. 
En: Horney, N., Pasmore, B., & O’Shea, T. (2010). Leadership agility: A business imperative for a VUCA world. People & Strategy, 33(4), 34.
3Ruijters, M. C. P. (2017). Leren in verandering. Over lerende organisaties, professionele teams en goed werk. Amsterdam: Vrije Universiteit Amsterdam.
4idem
5Van Oeffelt, T. P. A., & Ruijters, M. C. P. (2015). Ontwikkelen. In M. C. P. Ruijters (Ed.), Je Binnenste Buiten. Over professionele identiteit in organisaties (pp. 273–314). Deventer: Vakmedianet.
6De Vries, Houtkamp & Ruijters (nog ongepubliceerd manuscript)
7Ruijters, M. C. P. (2017). Leren in verandering. Over lerende organisaties, professionele teams en goed werk. Amsterdam: Vrije Universiteit Amsterdam.
Zie ook: Dechant, K., Marsick, V. J., & Kasl, E. (1993). Towards a model of team learning. Studies in Continuing Education, 15(1), 1–14.

Opzet

We hebben een opzet gemaakt met drie lagen.

  1. Teams: Negen MBO teams gaan aan de slag met hun ambitie om goed werk te leveren in hun opgave. Elk team heeft daarbij zijn eigen opgave, bijvoorbeeld: ICT echt in het onderwijs krijgen; werknemersvaardigheden integreren in alle vakken; samen de studenten goed begeleiden: docenten en zorgprofessionals in de GGZ het leren goed kunnen begeleiden. Deze teams starten in clusters van drie na elkaar, zo kunnen we de lessen die we leren gerichter vertalen naar nieuwe acties.
  2. Begeleiders: Elk team wordt begeleid door Erna, Inke of Freerk. Ook zij zijn lerend en onderzoekend in dit project: hoe ondersteun je nu een team dat gaat werken met professionele frames? Daarnaast brengen zij samen met de teams, en teamleiders in beeld hoe het proces van framen en reframen in de teams verloopt.
  3. Onderzoekers: De begeleiders worden daarbij ondersteund door een team van onderzoekers. Manon, Bart, Daan, Joan en Tom reflecteren mee, geven input, geven distantie, monitoren, geven het onderzoek methodologisch vorm en zijn natuurlijk ook verantwoordelijk voor de uitvoering ervan.

Actie-onderzoek

Voor ons een logische keuze om in dit project in te zetten: onderzoek gaat samen op met praktijkverbetering, samen met teams en begeleiders willen we onderzoeken, en actie en reflectie zijn de belangrijkste basis voor het leren in de teams, voor de begeleiders en onderzoekers1. 
Elke laag in ons onderzoek krijgt daarbij een andere vorm van actie-onderzoek:

  • actieleren in de teams;
  • maken, testen en reflecteren op aanpakken op de laag van begeleiders;
  • en meer ‘narrative’ als onderzoekers: samen met de begeleiders verhalen maken, betekenis geven en werken aan theorievorming.

1Coghlan, D., & Brannick, T. (2016). Doing action research in your own organization (4th ed.). London, Thousand Oaks, New Delhi, Singapore, Waschington DC: Sage.
En: Schuiling, G., & Vermaak, H. (2016). Four contexts of action research: Crossing boundaries for productive interplay.

Consortium

Dit project wordt uitgevoerd door een consortium bestaande uit: 

  • Albeda Collega Zorg: Erna de Wolf,
  • Deltion College Sport, Opvoeding & Maatschappij en Veiligheid: Erik Mondriaan
  • Aeres MBO
  • Freerk Organisatieadviesbureau: Freerk Wortelboer werkt vanuit zijn bureau voor Aeres MBO
  • Aeres Hogeschool Wageningen: Tom van Oeffelt (projectleider), Joan van den Ende, Manon Ruijters (lector 'Professionele identiteit en organisatieontwikkeling' bij Aeres Hogeschool Wageningen, tevens hoogleraar aan de Vrije Universiteit en adviseur bij de Good Workcompany
  • Hogeschool Utrecht: Daan Andriessen (lector ‘Methodologie van praktijkgericht onderzoek’)
  • Hogeschool voor de Kunsten Utrecht: Bart van Rosmalen (lector ‘Kunst en professionalisering’)

Bronnen

Daan Andriessen

Bart van Rosmalen

Manon Ruijters